Bölüm 1 Nasıl Öğreniriz?
İki yaşında bir çocuk (bebek demek daha uygun) basit prensiplerle öğrenir. Öğrencilere anlattığım bir örnekle başlayalım. Her adımda soruya dürüstçe cevap verelim :
Her gün işe giderken kahve makinasına 1 lira atıp kahve aldığınızı düşünün. Bir gün paranızı atıyorsunuz ama kahve gelmiyor. Etrafta da kimse yok. Ne yaparsınız? Tabii ki makineyi sarsarsınız. Makineyi şöyle bir salladınız ve kahveniz geldi. Sonraki on gün yine bir lira atıp kahvenizi aldınız. Onbirinci gün yine kahve gelmedi. Önceki tecrübenizle makineyi salladınız ama olmadı. O zaman ne yaparsınız? Bir yumruk atarsınız. Kahveniz gelmedi. Bir daha attınız yine gelmedi. Eh kıracak haliniz yok, söylene söylene gittiniz.
Ertesi gün ne yaparsınız? Paranız gitmesin diye önce makineye bir bakarsınız üzerinde bozuk vs gibi bir yazı yoksa bir başkasının gelip para atmasını beklersiniz. Eğer o para atıp kahve atarsa siz de atarsınız. Eğer o kişi para atarken aynı zamanda makineyi sola eğiyor ve ancak böyle çalıştığını söylüyorsa, siz de kahve istiyorsanız, o zaman aynısını yaparsınız. Veya on adım ötede çalışan bir makine var derse, paranızı ona atarsınız.
Bu en basit öğrenme şekli : Bir hareket (para atma), karşısında bir ödül (kahve) var. Ödül yok olunca (ki bu bir çeşit ceza sayılır), yeni bir hareket deniyoruz (sarsma). Bu işe yararsa pekişiyor. İşe yaramazsa, hemen yok olmuyor, önce artıyor (yumruklama). Yine işe yaramazsa yok oluyor (sönme). Bu arada diğer kişinin yaptığına bakarak da öğreniyoruz (modelleme).
Tabii çok daha karmaşık da olabilir. Örneğin kumar makinelerinde hareket (para atma) karşılığında ödül kahve makinesi gibi her defasında gelmiyor, ama gelirse bir liraya bir kahve değil, bir liraya bin lira gelebiliyor. O yüzden, çok daha zor bırakılıyor.
İki yaşındaki çocuğumuza dönelim. Evdeki davranışları ve yaşadığınız soruları düşünün, örnekle karşılaştırın :
- Çocuğunuz bir davranışı yaptığında sonucu ne oluyor? İstenen bir davranışsa ne yapıyorsunuz istenmeyen bir davranışsa ne yapıyorsunuz? Ya dedesi, anneannesi ne yapıyor?
- Sizin davranışınız değişince çocuğunuz ne yapıyor?
- Evdeki diğer kişilerden hangi davranışları görüyor ve öğreniyor?
Bu sorulara dikkatle yanıt verin. “En iyi” hareketlerinizi değil genelde yaptıklarınızı düşünün.
İkinci bölümde genelde ailelerin ne yaptığını ve ne yapılması gerektiğini anlatacağım.
Bunlar da İlginizi Çekebilir
