Okul korkusu aslında pek çok durumun sonucunda ortaya çıkabilir. Okula yeni başlayan çocuklarda nedeni genelde ayrılma kaygısıdır. Ayrılma kaygısında çocuk, annesinden veya diğer bakım veren kişilerden ayrıldığında, ayrılma olasılığı olduğunda veya ayrılacağını düşündüğünde aşırı tepkiler verir. Bu tepkiler karın ağrısı, baş ağrısı, kusma, baş dönmesi gibi belirtilerin yanı sıra şiddetli bir kaçınma davranışını da içerebilir. Yani çocuğu evden annesi olmadan veya okul için çıkarmak bile mümkün olmayabilir. Ayrılma kaygısı çoğu çocukta kendiliğinden geçse de bazı çocuklarda çok büyük sıkıntılara neden olabilir.
Benim tecrübem, ayrılma kaygısı olan bir çocuğun annesinde de her zaman ayrılma kaygısı olduğu yönünde. Yani, okul korkusu olan çocukların annelerinde de genelde okulla veya çocuklarından ayrılma ile ilgili yoğun kaygılar olur. Birçok annenin kafasında okul, özellikle küçük çocuklarda, kesinlikle devam edilmesi gereken bir kurum olarak şekillenmez. Bazı anneler çocuklarını kreşe, anaokuluna gönderirken suçluluk hissederler ve çocuklarına yeterli annelik yapamadıklarını düşünürler. Bu nedenle de, okulun başlangıç döneminde her çocuğun gösterebileceği tepkilerde gerekli tutarlılığı gösteremezler ve kendi kaygılarını çocuğa yansıtırlar. Bu, çocuktaki kaygının daha da artmasına neden olur (annem de kaygılanıyorsa demek ki gerçekten kaygılanacak bir şey var demektir!). Bazı aileler erken dönemde çocuğun yaşadığı okul korkusunun daha sonra tekrarlamayacağını düşünürler, ama bu doğru değildir. Sıklıkla, okul öncesinde yaşanan sorunlar 1. sınıfta da yaşanır.
Öğretmenlerin tepkileri de kritik bir öneme sahiptir. Bazı öğretmenler, çocuklar ağladıklarında onları sınıftan çıkarıyor veya annelerini hemen okula çağırıyor. Bu davranışlar, çocuğun ağlamasını pekiştiriyor. Öğretmenlerin ilk günlerde çocukların ağlamalarına dayanmaları ve uygun tepkiler vermeleri gerekiyor.
Ergenlerde okul reddi ise ya okuldaki bir olaya, ya olumsuz arkadaş çevresi ve ders başarısızlığına veya daha ciddi psikiyatrik sorunlara bağlıdır. Ani ortaya çıkan sorunlarda her zaman istismar ve madde kullanımı akılda tututlmalıdır. Bu nedenle bu olguların dikkatle ele alınması gerekir.
Prof. Dr. Özgür Öner
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi, Psikoterapist
