Akran zorbalığı okullarda sık görülen, hem zorbalık yapana hem de zorbalığa uğrayana ciddi zararlar veren bir durumdur. Akran zorbalığı nedir? Hangi durumlarda çocuğunuzun zorbalığa uğradığı aklınıza gelmelidir? Şaka ile dalga geçme, flört ile cinsel zorbalık nasıl ayrılır?
ZORBALIĞIN DÖRT BELİRTECİ
Zorbalık hangi şekilde olursa olsun aşağıdaki 3 özellik mutlaka mevcuttur:
- Güç dengesizliği: Zorba daha büyük, daha güçlü, daha sözel, daha kalabalık, daha üst hiyerarşik gruptadır.
- Zarar verme niyeti: Zorba fiziksel ve psikolojik olarak zarar vermeyi ister ve bundan zevk alır.
- Karşıdakinin daha fazla saldırganlık ile tehdit etme.
Zorbalık ilerleyince dördüncü faktör de eklenir:
- 4 ) Terör: Zorbalık, baskınlık kurmak ve korkutmak amacıyla uygulanan sistematik bir şiddettir. Hedefte yoğun korku hissi uyandırmak bir amaçtır.
ZORBALARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
- İnsanları yönetmeyi, onlar üzerinde baskı kurmayı ve onları kullanmayı severler.
- Diğer insanların bakış açısı ile olayları değerlendiremezler.
- Yetişkinler yokken zorbalık yapmayı tercih ederler, zayıfları hedef alırlar, sorumluluk kabul etmezler.
- Genelde zorbalar fiziksel olarak güçlü çocuklardır.
HEDEFLER
Her çocuk hedef olabilir, ancak pasif, arkadaşı olmayan, gruplara alınmayan, yalnız, kaygılı, fiziksel olarak güçsüz, zarar görmekten korkan çocuklardır.
Zorbalığa uğradıktan sonra duyduğu utanç, suçluluk, yetersizlik hisleri onu gitgide daha zayıf hale getirir. Daha fazla izole olur, ders başarısı düşer.
Gençler ve erkekler aileleri ile konuşmakta daha çok zorlanır. Misillemeden korkarlar. Diğer insanların kendilerine yardımcı olabileceğine ve olacağına inanmazlar. Okul hayatının normalinin bu olduğuna inanabilirler.
Yetişkinlerden de zorbalık görüyor olabilirler. “gammazlık” yapmanın çok kötü bir şey olduğunu düşünürler.
UYARICI İŞARETLER
- Okula gitmeyi istememe.
- Farklı bir yoldan veya şekilde gitmeye çalışma.
- Derslerde düşüş
- Yalnız kalmayı isteme.
- Okuldan sonra aç olma.
- Evden para alma.
- Eve geldiğinde tuvalete sıkışmış olma.
- Telefonuna vs baktıktan sonra mutsuz, sinirli, kaygılı olma.
- Karakterinden farklı davranışlar gösterme.
- Arkadaşları ile ilgili aşağılayıcı şeyler söyleme
- Arkadaşlarından veya günlük aktivitelerinden söz etmeyi bırakma.
- Kıyafetleri bırakma, yırtılması vs,
- Yorgunluk, uyku değişiklikleri, kaygı.
Zorbalık esas olarak öfke veya çatışma ile ilişkili değildir. Esası AŞAĞILAMAdır.
Aşağılama, zorbaya üç psikolojik güç sağlayarak karşıdakine empati duymasını engeller:
- Hakkı olma hissi
- Farklılıklara toleranssızlık
- Diğerlerini dışlama özgürlüğü
Zorbaların bir diğer kişiye en etkin saldırma noktaları; ırk, din, cinsiyet, fiziksel görünüm, mental kapasitedir.
Sözel ve ilişkisel zorbalık yapan bir çok çocuk “şaka” yaptıklarını iddia ederler. Bazı çocuklar, gençler, aileler ve okul personeli de şaka ve dalga geçme arasındaki farkı bilmez. Oysa dalga geçme bir aşağılama biçimidir ve şakadan ayrılmalıdır.
ŞAKA
- Şaka yapan ve yapılan kolaylıkla yer değiştirebilir.
- Zarar verme amacı yoktur.
- Herkesin temel saygınlığı korunur.
- Her iki tarafın da gülmesi amaçlanır.
- Diğer şeyleri paylaşan çocukların beraber yaptıkları aktivitenin küçük bir bölümüdür.
- Şaka yapılan kişi rahatsız olunca bırakılır.
DALGA GEÇME
- Güç dengesizliği vardır.
- Hedefle beraber değil, hedefe gülünür.
- Yaralayıcıdır ve zarar verme amacı vardır, amaç hedefin benlik saygısını azaltmaktır.
- Hedef rahatsız oldukça artar.
CİNSEL ZORBALIK
Okullarda çok yaygın görülen bir sorundur. Erken gelişen kızlar ve geç gelişen erkekler daha yüksek risk altındadır. Cinsel zorbalık gösterenler de flört ettiklerini söyleyerek kendilerini savunurlar. Flört ve cinsel zorbalık ayırt edilmelidir.
FLÖRT
- İki taraf rol değiştirebilir.
- Zarar verme amacı taşımaz.
- Herkesin temel saygınlığı korunur.
- Karşıdakini mutlu etmeyi ve ona kompliman yapmayı içerir.
- Cinsel şekilde dikkat çeker.
- Diğer insanın kendisini iyi, istenen, çekici hissetmesini amaçlar.
- Diğer kişi ilgilenemezse veya rahatsız olursa biter.
SÖZEL CİNSEL ZORBALIK
- Güç dengesizliği vardır.
- Tek taraflıdır, zarar verme ve kullanma amaçlıdır.
- Saldırgandır, aşağılayıcıdır, kontrol sağlamaya yöneliktir.
- Hedefin sınırlarını ihlal eder, diğer insanın kendisini reddedilmiş, çirkin, aşağılanmış, güçsüz hissetmesini hedefler.
- Hedef rahatsız oldukça artarak devam eder.
İLİŞKİSEL CİNSEL ZORBALIK
Kişiyi “süzme”, el hareketleri yapma (dokunmadan), cinsel dedikodular, tuvaletlere yazılan yazılar vs, cinsel içerikli resimler, yazılar bırakma.
Kaynak: Coloroso B, The Bully, the Bullied and the Bystander. Harper Collins
Olweus D, Bullying at School, What we know and what we can do? Blackwell Publishing
Prof. Dr. Özgür Öner
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi, Psikoterapist
Bunlar da İlginizi Çekebilir
