Aile Terapisi

Aile terapisi çok etkili bir tedavi yöntemidir. Ancak, yeterli bir eğitim almış ve deneyimli bir psikoterapist tarafından uygun bir teknikle uygulanması gereklidir.

Aile: çocukla günlük ilişki içerisinde olan ve çocuğun gelişimsel ihtiyaçlarını karşılama sorumluluğunu alan bireyler.

Ebeveyn: Ailede işleri yürüten kişiler.

Aile değerlendirmesinin klinik önemi :

1. Tek odak noktasının hasta olmaması.
2. Diğer aile üyelerindeki sorunların tanımlanabilmesi.
3. Anne-baba bütün çocukları için etkileşime girdiklerinde her birisiyle olan ilişki biçimlerinin incelenmesi
4. Kardeşlerden alınacak bilgiler.
5. Bütün aile üyeleri tedaviden fayda alabileceklerini gördükleri için tedaviye katılımları artması
6. Klinisyenin, aile başvuru nedeni olan sorun ile aile ilişki örüntülerinin bağlantısını görebilmesi.

Amaçlar :

1. Çocuğun psikiyatrik bozukluğunu ortaya çıkaran, etkileyen veya azaltan aile faktörlerine ilişkin anamnez alınması.
2. Çocuğun psikiyatrik bozukluğu ve aile içi etkileşim örüntülerini incelemek ve belirlemek.
3. Aile yapısı, iletişim biçimleri, inançları ve ailenin çocuğun davranışlarını düzenleme biçimlerine ilişkin klinik veri alınması.
4. Çocuk büyütme, etik konular (örneğin mahremiyet) ve legal konulara ilişkin kültürel farkların incelenmesi.
5. Çocuğun aile ve ailenin çocuk üzerindeki etkisine dair bir formülasyon geliştirilmesi.
6. Ailenin güçlü yanları ve sorun oluşturan yanlarının belirlenmesi.

Bu amaçlara ulaşılmasını etkileyen faktörler :

1. Klinisyenin becerisi,
2. Görüşme ortamı (acil servis, yataklı servis…)
3. Değerlendirmenin amacı (ilaç, konsültasyon vs)
4. Belirtilerin şiddeti (çiş kaçırma vs suisid)

Derinlemesine aile görüşmesi gereken alanlar :

1. Ailevi risk faktörleri (ör: madde kullanımı, evlilik sorunları, yer değiştirmeler, vs)
2. Spesifik ilişki sorunları (ör: çocuğun karşı gelme davranışları, aile içi şiddet, evden kaçma vs)
3. Sorunlu anne/baba-çocuk ilişkilerinin gözlenmesi (ör: aşırı korumacı, aşırı yakın, ittifaklar oluşturan, sıkı disiplin vs)
4. Bireysel psikoterapi veya farmakolojik tedaviye yetersiz yanıt
5. Semptomatik diğer aile üyelerinin varlığı.

Aile terapisinde temel yöntemler :

• Problem davranışı tanımlamak
• Bu davranışın işlevlerini anlamak
• Ailelerdeki farklı anlamları düşünmek
• Sorunlu davranışları sonucunu düşünme
• Önceki sorun çözme denemelerini incelemek
• İlişkinin karşılıklı doğasını göz önünde tutmak
• Taraf tutmamak, nötral olmak
• Döngüsel soru sorma
• Aile döngüsünü incelemek
• Ailenin yapısını, ailedeki hiyerarşiyi, sınırları, ittifakları incelemek

Aile işlevlerinin değerlendirilecek 4 yönü:

1. Yapı
2. İletişim
3. İnanç sistemleri
4. Düzenleyici süreçler

Aile Yapısı: Ailedeki bireyler veya alt sistemler (çocuklar, anne baba) arasındaki organizasyon ve ilişki örüntüleri, hiyerarşiler.

Bileşenleri: esneklik, bütüncüllük ve alt sistemlerin doğası ve bunların arasındaki sınırlar.

Esneklik: İlişki örüntüleri stabildir ama duruma göre değişiklik gösterebilirler. Klinik sorunlar gösteren aileler kaotik (ailedeki roller devamlı değişir) veya çok rijid (değişim gerekse bile ailedeki ilişkiler değişemez) olabilir.

Aile beklenen (ör: çocuğun doğumu) veya beklenmeyen (ör: işten atılma) gibi gelişimsel sorunlara uyumu nasıl? Aile bireyleri birbirini desteklemiş ve zorlayıcı koşullarda devam etmek için yaratıcı yollar bulmuşlar mı?

Ailenin kuralları nelerdir? Kurallar ailenin her üyesi için açık mıdır? Kullanılan disiplin yöntemleri nelerdir? Başarısız disiplin yöntemleri gerektiği şekilde değişiyor mu? Ceza kadar ödül de var mı?

Bağlılık: Sağlıklı ailelerde bağlılık ve bağımsızlık arasında bir denge bulunur. Sorunlu aileler ya duygusal olarak çok yakın (birbirine geçmiş) veya çok uzak (ayrılmış) olabilir.

Bireyler kendilerini nasıl ifade ediyorlar? Bu ifadeler aile tarafından sadakatsizlik olarak değerlendiriliyor mu? Bu ifade aile bireyleri sıkıntıya düşmeden sağlanabilir mi? Ailenin, bir üyenin başarısızlığına tepkisi nedir? Aile bireyleri diğerlerinin iyiliğini ne kadar önemser?

Sınırlar ve alt sistemler: Sağlıklı aile işlevleri için bireyler ve alt sistemler arasında geçirgen ancak açık sınırlar olması gereklidir. Sorunlu ailelerde sınırlar katı, aşırı geçirgen veya yanlış sıralanmış olabilir.

Aile İletişimi: Aile üyelerinin birbirlerine ihtiyaçlarını, duygularını ve algılarını sözel veya davranışsal olarak iletme biçimleri. Bileşenleri: açıklık, direk olma, duygusal ifade ve sorun çözme.

• Açıklık : Sağlıklı aile iletişimi açık, direk ve tutarlıdır, afektif yanıtlar iletilen mesaj ile tutarlıdır. Sorunlu aileler açık iletişimde bulunmaz, dolaylı iletişimde bulunur, afektif ifade yoktur, uygunsuz veya tutarsızdır.
• Aile klinik sorunları açıkça ifade ediyor mu? Aile kuralları açık mı? Duygusal olarak yüklü mesajlar, amaçlanan etkiye direk yönelik olarak veriliyor mu?
• Duygusal İfade : Sağlıklı ailelerde affektif iletişim ile mesaj uyumludur. Sorunlu ailelerde duygusal ifade bloke edilir ve yaşam olaylarına uygun bir şekilde ifade edilmez.
• Ailenin duygusal ifadesinin doğası nedir (sıcak veya düşmanca, destekleyici veya eleştirel)?
• Duygusal ifadeler ele alınan konu ile uyumlu mu (uygunsuz davranışa öfke, kayba yönelik üzüntü)?
• Ailenin her üyesinin duygusal durumuna yönelik bir duyarlılık var mı? Öfke dahil her türlü duygunun ifadesi kabul edilebilir mi? Ailenin iletişim şekli klinisyende ne tür duygular uyandırıyor?
• Sorun çözme : Sağlıklı aileler var olan sorunları fark eder, farklılıkları veya çatışmaları tartışır, aile üyeleri arasındaki olumlu karşılıklı ilişkilere önem verir, yeni bilgiyi davranışları veya bakış açısını düzenlemek için kullanır. Sorunlu ailelerde sorunlara bireylerin bakış açıları çok farklıdır, bireyler ailenin ortak çıkarı için kendi çıkarlarını bırakmaz, Sorunlu ailelerde sorun çözme becerisi az ve anne baba arasındaki ilişki zayıftır, anne baba aşırı otoriter veya kararsız olabilir.
• Aile önceki sorunları nasıl çözmüş? Anne baba arasında problem çözme strateji farkları var mı? Kararları kim verir? Diğer aile üyelerinin fikrini alır mı? Çocuğun sorun çözmedeki rolü nedir? Çocuğun etkisi çok mu fazla çok mu az? Ailenin bütün bireyleri sorun çözme sürecine katılıyor mu?

Aile İnançları :

İlk görüşmelerde değerlendirmesi en zor alandır. Aile mitleri ve inançları incelenmelidir; bu inançlar ailelerin nesiller boyunca devam eden tekrarlayıcı ilişki biçimlerine neden olur. Sağlıklı ailelerde inançlar ailenin uyumunu destekler (ailede cesurluk, kahramanlık geleneği gibi). Sorunlu ailelerde uyum sorunlarına yol açan inançlar vardır (erkekler terk eder, ergenler isyankandır).

Ailede tekrarlayan konular nelerdir? Aile rolleri ile aile inançları arasındaki ilişki nedir? İlişkiler önceki nesillerde mevcut mudur?

Gelişimin düzenlenmesi :

Gelişimsel görevlerden kaçılamaz. Aile tarafından düzenlenme çocuk ve anne baba arasında bir dengeyi gerektirir. Anne baba çocuğun gelişimsel ihtiyaçlarına uyum sağlar ve çocuğun otonomisinin gelişimini destekler.

Aile nasıl sınır koyuyor ve kendini kontrol etmeyi nasıl öğretiyor? Sosyalleşmeyi nasıl destekliyor? Bireyselleşmeyi nasıl kolaylaştırıyor? Anne babanın tutumu arasında fark var mı (birisi aşırı ilgili diğeri ilgisiz)?

Aşırı kontrol, yetersiz destek, uygunsuz davranış (ailenin davranışları daha önceki gelişim dönemlerine uygun), düzensiz (aile bir alanda tutarlı (örneğin beslenme) ama diğer alanda tutarsız (ör sosyalleşme) veya kaotik (belirgin bir patern yok) olabilir.

Bu tanımlardan anlaşılacağı gibi, aile terapisi kapsamlı bir terapi yöntemidir. Dolayısı ile girişte belirtildiği gibi, yeterlilik sahibi terapistler tarafından uygulandığı zaman çok etkili bir yöntemdir.

Kaynak: Basic Family Therapy, Sixth Edition. Philip Barker and Jeff Chang. © 2013 John Wiley & Sons, Ltd. Published 2013 by John Wiley & Sons, Ltd.

Bunlar da İlginizi Çekebilir